بدون شک تاکنون کلمه شهرداری را شنیده و یا از مقابل ساختمان آن عبور کرده اید. ممکن است برای شما این سؤال پیش آمده باشد که شهرداری چیست و وظایف آن شامل چه مواردی هستند و یا آن که کنجکاو شده اید که با سایر وظایف شهرداری آشنا گردید. با ما همراه باشید تا شهرداری را تعریف کرده و وظایفی که طبق قانون بر عهده این نهاد گذاشته شده است را برای شما شرح دهیم.
تعریف شهرداری
شهرداری که معادل لغت انگلیسیMunicipality است، از دو کلمه «شهر» و «داری» تشکیل شده است. «داری» به معنای اداره و مدیریت کردن بوده و «شهر» به مکانی که شهرداری در آن وجود داشته باشد گفته می شود. بنابراین اگر بخواهیم معنای لغوی شهرداری را مبنای تعریف آن قرار دهیم، می توانیم بگوییم که شهرداری سازمانی است که شهر را اداره می نماید.
تاریخچه شهرداری در ایران
قدمت شهرداری در ایران بیشتر از این ها بوده و در گذشته شهرداری با عنوان« بلدیه» شناخته می شد. ناصرالدین شاه پس از آن که تصمیم به اصلاح امور داخلی گرفت در سال۱۲۰۰ تصمیمی اتخاذ نمود که در آن برای شهر تهران بلدیه را تأسیس کند، اما این تصمیم با موفقیت عملی نشد.
برای نخستین بار قانون بلدیه در مجلس شورای ملی ایران در سال ۱۲۸۳ هجری شمسی به تصویب رسید. پیش از آن که قانون بلدیه در ایران تصویب شود، مردم شهر های مختلف بر اساس آداب و اعتقادات شخصی و دینی، امور شهری را انجام داده و خدمات شهری را پیگیری می نمودند. اما متأسفانه پس از پیروزی مشروطه در اداره شهر ها به خصوص امور بهداشت شهری و آبرسانی مشکلات جدی ایجاد گردید که نیازمند یک مدیریت صحیح برای حل این مسائل احساس می شد.
بدین شکل نخستین بلدیه ایران در سال ۱۲۸۳ تاسیس شده و در خرداد ماه ۳ سال بعد اولین قانون شهرداری ها با عنوان قانون بلدیه به تصویب مجلس شورای ملی رسید. پس از آن بلدیه در شهر های دیگری از جمله شیراز، همدان، تبریز، مشهد، آستارا، دزفول، مراغه، کرمان و ماکو تاسیس شد.
وظایف شهرداری ها در ایران چیست؟
وظایف شهرداری ها در مناطق مختلف جهان متفاوت بوده و هر کشور بنا به زیر ساخت های خود که دارد وظایف خاصی را به عهده شهرداری گذاشته است. در کشور ایران مدیریت واحد شهری وجود نداشته و به همین علت بخشی از وظایف شهرداری ها به سازمان ها، شرکت های دولتی و غیر دولتی محلی محول شده است. بنابراین وظایف و اختیارات شهرداری ها محدود شده و در پنج گروه زیر دسته بندی می شوند:
- وظایف عمرانی
- وظایف خدماتی
- وظایف نظارتی و حفاظتی
- وظایف رفاهی
- مدیریت منابع
قوانین شهرداری ها
ماده ۵۵ قوانین وظایف شهرداری ها به شرح زیر است:
- طراحی و ایجاد خیابان ها، کوچه ها، میدان‌ها، باغ های عمومی، مجاری های آب، توسعه بخشیدن به معابر در حدود قوانین موضوع
- نظافت نمودن و نگهداری معابر و تسطیح نمودن آن ها، نگهداری مناسب از مجاری آب و فاضلاب شهری، تنقیه قنات های مربوط به شهر و نیز تامین آب شهر و امکانات روشنایی برای معابر عمومی
- داشتن همکاری فعال با بهداری و شبکه های بهداشت برای اجرای واکسیناسیون های عمومی و نظارت فعال بر بهداشت عموم
- توسعه آموزش های عمومی و جلوگیری از تکدی گری
- تاسیس نمودن موسساتی که در زمینه های درمانی بهداشتی فرهنگی و تعاونی فعال باشند، مانند: تاسیس نوانخانه ها، بنگاه های حمایت از مادران، درمانگاه ها، بیمارستان ها، پرورشگاه ها، کتابخانه ها، موزه ها، شیرخوارگاه ها و…
- داشتن نظارت و نگهداری مؤثر از انواع دارایی های منقول و غیر منقول اداره شهرداری و نیز دفاع از منافع اشخاص در دعاوی که علیه نهاد شهرداری مطرح می گردند.
- تنظیم و تامین کردن بودجه شهرداری و نیز تنظیم نمودن پیشنهاد برنامه ساختمانی
- با رعایت نمودن آیین نامه شهرداری معاملاتی مانند خرید و فروش اموال منقول و غیر منقول را اجرا نماید.
- آمارگیری شهر نشینان و حومه ونیز ثبت آمار های دقیق زاد و ولد و متوفی
- طرح ریزی و اجرای اقداماتی که به منظور حفاظت از شهر در مقابل سوانح طبیعی مانند زلزله، سیل، حریق و… اتفاق می افتد و نیز اقدام به ترمیم دیوار های شکسته، تعمیرات چاله ها و چاه ها های ایجاد شده در معابر عمومی
- بهره‌گیری از تیم کارشناس و متخصص برای اصلاح نقشه شهری و نیز تعیین نمودن قیمت های درست و عادلانه اراضی توسط کارشناسان مورد اطمینان و امین
- طرح ریزی و احداث مکان های عمومی برای رفاه حال مردم که از جمله آن ها می توان به پارکینگ و اماکن خرید و فروش ارزاق اشاره نمود.
- ممانعت به عمل آوردن از احداث و ایجاد کارخانه ها، گاراژ های عمومی، کارگاه ها، دکان ها، تعمیرگاه ها و کارگاه های تولید مواد محترقه
- ممانعت به عمل آوردن از احداث و ایجاد اصطبل چهارپایان، دامداری ها و به طور کلی جلوگیری از ایجاد مراکزی که سبب انتشار بیماری و عفونت شده و یا با ایجاد سر و صدای زیاد موجب مزاحمت برای افراد دیگر گردند.
- تاسیس ساختمان ها و مکان هایی که از نیازهای اساسی مناطق شهرنشین بوده و از جمله آن ها می توان به سرویس های بهداشتی، رختشویخانه ها، حمام های عمومی و… اشاره نمود.
- ساخت خانه های ارزان برای اقشار ضعیف و کم درآمد شهر
- همکاری و مشارکت فعال در حفاظت از مراکز تاریخی، ابنیه ها، مساجد و…
- نگهداری و محافظت از کودکان یتیم و بی بضاعت
- نظارت بر رعایت اصول بهداشتی توسط کارخانه ها و نظارت و بازرسی های مرتب جهت اطمینان حاصل نمودن از رعایت نظافت در گرمابه ها و نیز توجه ویژه به نظافت شهر
- صدور پروانه ساخت برای ساختمان هایی که با رعایت قوانین احداث شده اند.
- احداث نمودن کوچه های عمومی، خیابان ها و آسفالت نمودن معابر و طراحی و ساخت پیاده‌رو ها
- تعیین عوارضی های شهری و گمرکی برای کالاهای صادراتی و وارداتی
- نام گذاری های مناسب و صحیح و شماره گذاری های دقیق معابر و اماکن
یک شهردار خوب دارای چه ویژگی هایی است؟
در بند های پیشین وظایف شهردار در قانون شرح داده و ذکر نمودیم که مدیریت و اداره ی شهرداری بر عهده شخص شهردار است. بنابراین لازم است که شهردار شخصی دانا، هوشمند و توانمند بوده و با تخصص کافی برای حل مشکلات شهر، قابلیت اداره نمودن یک شهر را داشته باشد.
همان گونه که مشاهده نمودید، برای انجام هر اموری به نحو احسن، لازم است که شهردار علم آن را داشته و با توانمندی و مسئولیت پذیری خود به امور شهر رسیدگی نماید. به علاوه در بند های ابتدایی مقاله در تعریف شهرداری عنوان نمودیم که این نهاد غیر دولتی می باشد، بنابراین خود شهرداری ملزم است که بودجه لازم و کافی برای اداره خود را تامین نماید.
بنابراین یک شهردار خوب دارای قدرت مدیریت کافی بوده و از این طریق می تواند با بیشترین کارایی به امور شهر رسیدگی نماید. مدیریت بودجه شهرداری از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و با توجه به آن که شهرداری فاقد دریافت بودجه از دولت می باشد، لازم است که درآمد خود را از طریق عوارض و کمک های مردمی دریافت نماید. بنابراین فکر اقتصادی شهردار از اهمیت بسیاری برخوردار است.
نقش دیوان عدالت اداری در نظارت بر شهرداری ها
شهرداری یک نهاد غیر دولتی است؛ اما این موضوع بدان معنا نیست که شکایت ها و دعاوی مربوط به شهرداری مورد رسیدگی قرار نمی گیرند. در مقالات دیگری که در خصوص دیوان عدالت اداری منتشر نمودیم، ذکر کردیم که دیوان عدالت اداری مسئول رسیدگی به دعاوی مراکز دولتی و نیز کارمندان آن است که مرتکب خطا شده اند.
حال ممکن است این تصور وجود داشته باشد با توجه به آن که در دعاوی شهرداری با یک شخص طرف نبوده و یا آن که نهاد آن غیر دولتی است، بنابراین امکان طرح دعوا وجود ندارد. این تصور کاملا غلط بوده و دیوان عدالت اداری مرجعی برای دفاع از حقوق مردم می باشد.
به علاوه فعالیت شهرداری ها به طور دقیق تحت نظر دیوان عدالت اداری بوده و مرجعی برای رسیدگی به شکایات و اعتراضات مردمی است که علیه شهرداری مطرح می گردد.
جمع‌بندی
در این مقاله با شهرداری و تاریخچه آن آشنا شده و وظایف این نهاد غیر دولتی در قانون را برای شما عزیزان شرح دادیم. لازم است بدانید که وظایف شهرداری ها در ۵ دسته وظایف عمرانی، وظایف خدماتی، وظایف نظارتی و حمایتی، وظایف رفاهی و مدیریت منابع گنجانده شده و شهرداری هر شهر ملزم به ایجاد امکانات مورد نیاز در هر بخش می باشد.
شهردار به عنوان شخصی که شهرداری را اداره می نماید دارای وظایف و ویژگی های خاصی بوده که در بند های پایانی مقاله بدان پرداختیم. چنان چه دارای شکایت و اعتراضی نسبت به شهرداری شهر خود هستید، می توانید جهت احقاق حقوق خود اقدام نمایید.
